In NRC van 29 maart betoogden Dierx en Van Eijbergen dat het essentieel is dat journalisten misstanden, zoals bij The Voice, DWDD en Studio Sport, openbaren omdat de wetgeving tekortschiet. Daar zijn wij het niet mee eens.
Volgens een artikel van Janny Dierx en Rob van Eijbergen in NRC van 29 maart is het essentieel dat journalisten misstanden openbaren, zoals bij The Voice, DWDD en Studio Sport, omdat de wetgeving en procedures die melders moeten beschermen tekortschieten. Vaak zijn wij het grotendeels wel met Rob van Eijbergen eens, zie bijvoorbeeld dit artikel waarin zijn kritiek op het onderzoek van Van Doorne naar aanleiding van de misstanden bij The Voice wordt vermeld. Maar in dit geval zijn wij een andere mening toegedaan. Journalisten spelen inderdaad een belangrijke rol bij het openbaren van misstanden. Maar onder de nieuwe Wet bescherming klokkenluiders (Wbk), die op 18 februari jl. grotendeels is ingegaan, moeten de meeste organisaties hun procedures nog opnieuw gaan inrichten. Dus het is nog te vroeg om nu al te concluderen dat wetgeving en procedures tekortschieten. Het probleem is meer dat de meeste organisaties de nieuwe wetgeving nog niet goed geïmplementeerd hebben.
In het artikel wordt aangevoerd dat, als gevolg van het recente LuxLeaks arrest, melders vanaf nu meer ruimte hebben om naar de pers te stappen als zij informatie hebben van publiek belang. De EU-richtlijn ter bescherming van klokkenluiders, waar de Wbk het gevolg van is, is juist tot stand gekomen naar aanleiding van LuxLeaks. Deze richtlijn is bedoeld om wanpraktijken te voorkomen of eerder te ontdekken en om eerlijke mensen beter te beschermen. Als gevolg van de richtlijn en de Wbk kunnen klokkenluiders vanaf heden niet meer vervolgd worden voor de schending van vertrouwelijkheidsclausules als zij een misstand (zoals gedefinieerd in de Wbk) melden.
Onder de vorige wetgeving zouden wij het eens zijn met de auteurs. Veel mensen zijn inderdaad (nog) angstig om misstanden te melden. Maar door de Wbk zal dit veranderen. En we zien daar de eerste tekenen al van. Juist door de verhalen van (oud-)medewerkers van Studio Sport. Maar denk bijvoorbeeld ook aan de klokkenluiders bij BNP Paribas en het Ministerie van Defensie. Als klokkenluiders ervan overtuigd zijn dat er niets gebeurt met hun melding, dan mogen ze nu naar journalisten stappen en mogen ze vervolgens niet benadeeld worden. Dat is een extra reden voor organisaties om nu eens echt onafhankelijke personen aan te stellen die de meldingen van klokkenluiders ontvangen en serieus opvolgen.
Organisaties moeten mondelinge, schriftelijke en binnenkort ook anonieme meldkanalen opzetten. De identiteit van de melders moet vertrouwelijk worden gehouden, tenzij de melder instemt met de bekendmaking daarvan, en melders mogen niet benadeeld worden als gevolg van hun melding. Het Huis voor klokkenluiders kan binnenkort sancties opleggen als dit toch gebeurt. In sommige EU-landen kan dit zelfs een gevangenisstraf of een boete tot een miljoen euro zijn; wij zijn benieuwd hoe dit in Nederland gaat uitpakken.
Eén van de problemen met de Wbk is wel, dat een individueel geval van ongewenst gedrag niet gezien wordt als een misstand. Dat is het pas, als het niet enkel persoonlijke belangen raakt en er sprake is van een patroon of een structureel karakter. Echter, je ziet het patroon pas als meerdere meldingen binnenkomen op één punt. Dit pleit voor het opzetten van een centraal meld- en opvolgpunt. Een enkele melder weet niet of er sprake is van een patroon en of er dus wettelijke bescherming is na de melding. Graag zouden wij daarom ook zien dat de definitie van een misstand wordt aangepast. Maar werkgevers kunnen er ook zelf voor kiezen om melders altijd te beschermen. Veel bedrijven in de private sector doen dit ook, gelukkig.
Naarmate er meer klokkenluiders in de media verschijnen, zullen werkgevers zich realiseren dat zij intern melden aantrekkelijk moeten maken en dat zij op een goede manier met meldingen moeten omgaan. Dat is sowieso een goed idee. Wij hebben goede hoop dat de Wbk wel het verschil gaat maken.
Meer weten hierover? Volg dan onze cursus of vraag onze whitepaper aan.
