Published On: 09/07/2022

Zolang wij ons bezig houden met klokkenluiderregelingen, inmiddels een jaar of 15, wordt er in Nederland gediscussieerd over de vraag of er een beloning toegekend moet worden aan klokkenluiders. De Verenigde Staten doen dit al jarenlang. De bedragen variëren daarbij tussen de 10 en 30 procent van de boete of het schikkingsbedrag, die het gevolg is van de melding. Zo kondigde in oktober 2021 de Amerikaanse CFTC een beloning van bijna 200 miljoen dollar aan voor een klokkenluider. Enkele andere landen, zoals Canada, Australië, Zuid-Korea, Hongarije, Polen en Slowakije kennen ook de mogelijkheid om klokkenluiders te belonen.

Een vraag hierbij is vaak of het toekennen van een beloning leidt tot meer meldingen of een betere kwaliteit van de meldingen. De Britse toezichthouders FCA en PRA hebben dit in 2014 laten onderzoeken en dat bleek niet het geval te zijn. Verder is het de vraag of het luiden van de klok wel beloond moet worden; zou elke burger dit niet gewoon moeten doen?

Het zou ons niet verbazen als het toekennen van beloningen aan klokkenluiders amper leidt tot meer of betere meldingen. Immers, de meeste klokkenluiders waar wij mee gewerkt hebben waren betrokken medewerkers die ervan overtuigd waren dat er iets niet in de haak was. Daarom maken zij een melding; zij zijn intrinsiek gemotiveerd.

Afgaande op de statistieken moeten er in Nederlands jaarlijks tienduizenden meldingen worden gemaakt. De meeste meldingen van klokkenluiders worden blijkbaar goed opgepakt door de organisaties waar zij werken, daar hoor je als buitenstaander niets van. Maar soms gaat het mis. Een deel van deze gevallen belandt in de publiciteit. Vaak lopen die dramatisch af voor de klokkenluider. Zij worden weggepest, ontslagen en kunnen daarna moeilijk weer aan een nieuwe baan komen. Juist in deze gevallen zie je regelmatig dat de klokkenluider gelijk had en de betreffende organisatie een enorme boete krijgt. Echter, terwijl de klokkenluider berooid achterblijft, zijn de consequenties voor de mensen die verantwoordelijk waren voor het wangedrag en/of de vergeldingsmaatregelen hebben genomen vaak een stuk kleiner.

Zou het kunnen zijn dat we onszelf de verkeerde vraag stellen? Misschien is de juiste vraag niet, of beloningen aan klokkenluiders leiden tot meer en betere meldingen. Misschien moeten we de vraag stellen of het terecht is dat klokkenluiders, die een serieuze misstand aan de orde stellen en daar vervolgens nog jarenlang financiële en psychosociale ellende van ondervinden, hiervoor gecompenseerd worden? Mochten ze het gelijk aan hun zijde hebben en onterecht zijn ontslagen, dan kunnen ze proberen om compensatie bij hun (voormalige) werkgever af te dwingen via de rechter. Maar dat is geen gemakkelijke weg en het voeren van zo’n procedure kost ook de nodige geld en moeite. Is het dan niet veel gemakkelijker en rechtvaardiger om ze gewoon een percentage van de boete te geven?

Overigens zijn er inmiddels ook wat studies verschenen die, op basis van Amerikaanse data, tot de conclusie kwamen dat klokkenluiders wel degelijk meer en betere meldingen maakten omdat ze daar financieel voor beloond werden. Vooralsnog lijken deze beloningen de compliance programma’s van organisaties niet te ondermijnen. Immers, zo’n 80-90 procent van de klokkenluiders die extern meldden bleek eerst intern gemeld te hebben. Meestal krijg je als organisatie dus eerst zelf de kans om de kwestie op te lossen. Helaas hebben deze organisaties daar gewoon niet adequaat op gereageerd.

Zou dat de Autoriteit Financiële Markten (AFM) hebben overgehaald om klokkenluiders te gaan belonen? In april 2022 werd bekend dat de AFM, één van de Nederlandse toezichthouders op de financiële markten, tipgeld wil gaan uitloven om marktmisbruik op te sporen. De reden daarvoor is dat marktmisbruik moeilijk is te bewijzen en dat op dit moment slechts weinig partijen mogelijk illegale handelingen melden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan handel met voorkennis en andere illegale beurspraktijken. De AFM heeft de Minister van Financiën gevraagd om het uitloven van tipgeld mogelijk te maken middels een wetswijziging. De minister lijkt het voorstel te steunen.

De Amerikaanse beurswaakhond SEC kondigde overigens in 2021 aan dat zij, 10 jaar na de start van hun klokkenluiderprogramma, in 2021 meer geld aan klokkenluiders hadden uitgekeerd dan in alle voorgaande jaren bij elkaar. Een mogelijke verklaring kan zijn, dat het soms vele jaren duurt voordat zo’n klokkenluiderzaak tot een einde komt. En het kan dus ook wel even duren voordat zo’n tipgeldregeling impact heeft. Wij zijn benieuwd hoe de regeling in Nederland eruit gaat zien en welk effect deze zal hebben. Uit het jaarverslag van de ‘SEC Office of the Whistleblower’ bleek in ieder geval dat zij vorig jaar ook zo’n 10 meldingen vanuit Nederland hadden ontvangen, dus Nederlanders staan hier wel degelijk voor open.

Neem contact op

Zoekt u nog een integriteitscoördinator? Neem dan contact met ons op.