In deze nieuwsbrief hebben we een artikel van een gastauteur. Eerder dit jaar kreeg Doris van der Knaap een acht voor haar scriptie over het melden van misstanden bij de Rijksoverheid. Uit haar onderzoek blijkt dat er drie bepalende factoren zijn waardoor medewerkers zich vrij en veilig voelen om te melden. Een belangrijk onderwerp, gezien het vorige artikel.
Binnen de Rijksoverheid is het van groot belang dat medewerkers zich vrij en veilig voelen om integriteitsschendingen aan te kaarten. Het onderzoek van Doris van der Knaap onder Nederlandse rijksambtenaren werpt licht op de vraag: Wat maakt dat iemand daadwerkelijk een misstand meldt?
Uit het onderzoek komen drie bepalende factoren naar voren:
- Persoonlijke gevolgen van het melden
Ambtenaren overwegen bij het melden van een misstand wat dit hen persoonlijk kan kosten. Denk aan emotionele belasting, sociale uitsluiting, financiële onzekerheid of schade aan de loopbaan. Deze risico’s vormen vaak een serieuze drempel. - Het verwachte effect van de melding
Een belangrijke afweging is of de melding ook daadwerkelijk iets zal veranderen. Als er weinig vertrouwen is dat er actie wordt ondernomen, daalt de bereidheid om aan de bel te trekken. - Steun van collega’s
Wanneer medewerkers steun ervaren vanuit hun directe werkomgeving, verlaagt dit de drempel om melding te maken. Collega’s kunnen een belangrijke rol spelen in het normaliseren en ondersteunen van integriteit.
Waarom is dit belangrijk?
Als een misstand wordt gemeld, moet daar ook iets mee gebeuren. Zonder zichtbare opvolging verliezen melders én hun collega’s het vertrouwen in het meldsysteem. Waarom zou iemand risico nemen als de kans klein is dat de melding effect heeft? En sowieso is het natuurlijk belangrijk dat misstanden zo spoedig mogelijk geadresseerd worden.
De integriteitscoördinator zorgt ervoor dat de identiteit van de melder vertrouwelijk blijft, indien deze dat wenst. Daarmaast zorgt deze voor opvolging van meldingen en voor concrete acties om misstanden aan te pakken. Als medewerkers weten dat hun melding serieus genomen wordt en ze geen negatieve gevolgen hoeven te vrezen, wordt de drempel lager om te melden. En mocht er onverhoopt toch sprake zijn van benadeling na een melding, dan kan dit ook gemeld worden bij de integriteitscoördinator. En/of bij het Huis voor Klokkenluiders, uiteraard.
Het gewenste resultaat?
Een open cultuur waarin integriteit bespreekbaar is, (verdere) misstanden sneller worden aangepakt en het vertrouwen binnen de organisatie groeit. Dat willen we toch allemaal?
Gezien het opvallend lage aantal meldingen van misstanden bij de rijksoverheid, lijkt het des te belangrijker om goed getrainde, onafhankelijke, experts als integriteitscoördinator aan te stellen en hen de benodigde steun, autoriteit en middelen te geven.
Meer weten over een goede speak-up cultuur? Daar gaan wij in onze cursus Wet bescherming klokkenluiders uitgebreid op in.
